Betere positie patiënt gaat verschil maken
Presentatie Dianda Veldman tijdens het Prinsjesdagontbijt:
'Ik loop nu 1 jaar mee in de zorg. Bij mijn kennismakingsrondje een jaar geleden kreeg ik van veel mensen mee wat de twee grote mechanismen zijn in deze sector:
* de marktwerking, en daarmee samenhangend
* het tripartite stelsel.
Wat leerde mijn inwerkrondje me? Door marktwerking zou er concurrentie zijn, en dat zou leiden tot een goede prijs-/kwaliteit verhouding. En door het tripartite stelsel zouden de belangen van patiënten/verzekerden, verzekeraars en aanbieders elkaar in evenwicht houden en zo tot verbetering leiden.
Ik hoorde laatst van de minister wat tien jaar geleden bij de start van de ZVW werd gedacht als het ging over de macht van de patiënt. Patiënten zouden een collectief van zorgverzekerden vormen en zo bij de zorgverzekeraars inkoopmacht opeisen.
Volgens mij is dit niet gelukt. Er zijn heel veel collectieve zorgverzekeringen, maar niet van patiënten. En ze hebben het vrijwel allemaal alleen over prijsvoordeel. Inkoop van groepen patiënten op kwaliteit van zorg is totaal niet van de grond gekomen.
Ook individuele verzekerden kiezen voornamelijk op prijs, en niet op kwaliteit. Dat is niet zo gek, want kwaliteitsinformatie, anders dan op ZorgkaartNederland, ontbreekt geheel. En ook zorgverzekeraars kopen voornamelijk in op p x q; prijs en volume. Terwijl zij wel beschikken over kwaliteitsinformatie. Als je aan verzekeraars vraagt waarom ze dat niet anders doen, dan verwijzen ze naar de macht van de ziekenhuizen.
De verzekeraars voelen zich de kop van jut binnen het zorgstelsel. Niemand vindt hen aardig en iedereen vindt hen te rijk. Verzekeraars maken hun rol als katalysator van een goede prijs/kwaliteit verhouding van de zorg te weinig waar, vind ik. En ook zorgaanbieders hebben hun financiële belangen, kijk maar naar de ongemakkelijke discussies over substitutie.
Dan is de vraag: als de verzekeraars het verschil niet maken en de zorgaanbieders ook niet, wie biedt dan het maatschappelijke tegenwicht?
Dat moet van de patiënt komen. Ik zie in de patiëntenbeweging veel organisaties met grote inzet en betrokkenheid. Daar zitten mensen met een aandoening die strijden voor betere kwaliteit van zorg voor zichzelf en hun medepatienten. En voor toegankelijkheid.
Maar in ons tripartite stelsel heeft de patiënt gek genoeg weinig of niets te vertellen. We praten mee, maar beslissen niet. We willen veel, maar kunnen niets afdwingen. Wat voor macht heeft de patiënt, anders dan de kracht van de overtuiging? Hij kan één keer per jaar een andere zorgverzekeraar kiezen en hij kan binnen grenzen zijn eigen zorgverlener kiezen.
Maar op basis waarvan? Zorgverzekeraars lijken allemaal op elkaar. Bij zorgaanbieders zie ik meer verschil. Maar veel informatie bieden ze hun klanten niet. Hoe kun je nou de voor jou beste behandeling of dokter kiezen als je niet kunt vergelijken, als er geen markttransparantie is?
Naar mijn mening ligt de beste katalysator voor een goede en effectieve zorg bij de patiënt. Niet langs de zijlijn, of alleen als consument van zorg. Maar als coproducent.
Hoe kan dat er uit zien?
Ik heb inmiddels een aantal mooie voorbeelden gezien waar patiëntenorganisaties een gelijkwaardige rol hebben bij het invullen van nieuwe zorgconcepten.
Het Prinses Maxima Centrum, waar de Vereniging van Ouders van kinderen met kanker vanaf het begin samen met kinderoncologen en andere medische professionals een gespecialiseerd ziekenhuis tot stand hebben gebracht. Met specialisten die door de grote volumes echt gespecialiseerd kunnen raken. En een groot netwerk van regionale ziekenhuizen, zodat er ook zorg dichtbij huis is. Maar ook met oog voor de ontwikkeling van kinderen. En wat voor hen belangrijk is, zoals bijvoorbeeld dat in hun kamers er plekken zijn waarvan de patientjes zeker kunnen zijn dat je er nooit een prik zult krijgen.
Ook een voorbeeld van coproduceren zie ik bij BijnierNet, waar patiënten en professionals samen een website hebben gemaakt waar ze informatie bieden die gebaseerd is op én medische kennis én op ervaringskennis.
Een ander voorbeeld hoorde ik van Diabetes Vereniging Nederland. Deze patiëntenvereniging werkt samen met kinderziekenhuizen, kinderartsen en een zorgverzekeraar rond kinderen met diabetes. Deze partijen hebben kinderen en hun ouders geïnterviewd over wat ze belangrijk vinden aan zorg, wat er goed en minder goed gaat. Op basis hiervan zijn ze nu aan het kijken hoe je bijv. kunt voorkomen dat kinderen op het moment dat ze 18 jr worden naar een ander– laat ik maar zeggen - killer zorgregime overgaan. Zo komen er voorstellen tot verbetering, die zélfs gaan over het wijzigen van DBC’s.
Ik heb u drie voorbeelden genoemd van comakership met patiënten. Het zijn voorbeelden van waar actieve patiëntenorganisaties samen met zorgaanbieders het beste van twee werelden inzetten voor verbetering: de medische kennis van de professional en de ervaringskennis van de patiënten.
Ik pleit er dan ook voor dat patiënten op alle plekken in de zorg een structurele positie krijgen. Bij het bepalen van de benodigde capaciteit, bij de inkoop, bij het inrichten van zorgprocessen, bij het bepalen van kwaliteitskaders.
Alleen dan maken we samen de zorg beter. Laat dat nou net het motto van Patientenfederatie Nederland zijn!'