Gender en gezondheid
De Nederlandse gezondheidszorg wil kwaliteit leveren voor iedereen. Dat betekent dat de zorg rekening moet houden met de verschillen tussen mensen, zoals tussen mannen en vrouwen. Want het hart van een vrouw is bijvoorbeeld anders dan van een man en heeft daarom soms een andere behandeling nodig. En in vergelijking met mannen hebben vrouwen met diabetes vaker ook andere aandoeningen. Er is in de zorg meer aandacht nodig voor de verschillen tussen mannen en vrouwen en de verschillende aanpak voor preventie, diagnostiek en behandeling. Door rekening te houden met sekse- en genderverschillen, ontstaan voor iedereen gelijke kansen op een goede gezondheid.
Er zijn meer verschillen tussen mensen waar de gezondheidszorg rekening mee moet houden, zoals leeftijd, etnische afkomst en gezondheidsvaardigheden. Want groepen mensen vertonen diverse symptomen bij dezelfde aandoening, reageren verschillend op dezelfde geneesmiddelen en ervaren gezondheidsproblemen anders.
Magazine Spreekuur; verhalen over het belang van inclusieve zorg
'Wij wisten het al lang, maar de wetenschap en het onderzoek lieten op zich wachten: het vrouwenlichaam is soms echt anders dan het mannenlichaam, en heeft daarom andere zorg nodig. Waarom was er dan lange tijd alleen maar aandacht voor onderzoek met mannelijke proefpersonen? In dit magazine vertellen mensen over hun zoektocht in de zorg, waarbij diversiteit in sekse, gender en seksuele oriëntatie een rol speelden. Zoals Hella de Jonge, over haar hartinfarct: “Wat je voelt, probeer je zo goed mogelijk uit te leggen. Pas na lange tijd bleek dat het aan mijn hart lag. Daar hadden veel specialisten overheen gekeken.”
Het vertellen van verhalen uit de spreekkamer is ontzettend belangrijk. Deze laten zien hoe en waar zorg op maat nog ontbreekt. In het magazine kun je ervaringen lezen van mensen die te lang hebben moeten wachten op een juiste diagnose, zoals Josanne en Naomi. Of van mensen die zich soms niet serieus genomen voelen door een zorgverlener, zoals Ashley en Dirk. Maar ook lees je hoe zorgverleners deze verhalen gebruiken en zich inzetten voor gender- en lhbti-sensitieve zorg, zoals Els, Merel en Janneke. Wij zullen ons blijven inzetten om met deze verhalen te komen tot verbinding en begrip, totdat iedereen zorg op maat ontvangt.'
Jannet Vaessen - WomenInc & Dianda Veldman - Patiëntenfederatie Nederland
-
pdf, 4 MB
-
Een gendersensitieve huisarts levert betere zorg. 'Hoe meer je over sekse- en genderverschillen weet, hoe leuker het werk in je spreekkamer wordt', durft Lagro-Janssen te beweren. ‘Gendersensitief werken maakt het vak interessanter, geeft verdieping. Het zorgt ook dat je nieuwsgierig blijft.’ 'Ja', beaamt Teunissen, 'het huisartsenvak is leuker als je ‘de hele context’ van een patiënt meeneemt. Wel is het zo dat vrouwen die context vaak uit zichzelf vertellen. Huisartsen moeten dus bij mannen meer moeite doen om over de omgeving en achtergrondfactoren te horen.’
-
Huisartsen die in hun spreekkamer rekening houden met verschillen tussen mannen en vrouwen, bieden een betere kwaliteit van zorg dan huisartsen die dat niet doen. In een interviewreeks belichten we 5 projecten die dit illustreren. Arts-epidemioloog Silvan Licher van het Erasmus MC trapt af: ‘Vrouwen hebben vaker een lichamelijke en psychische aandoening tegelijk’.
Kennis delen rondom gender en gezondheid
Patiëntenfederatie Nederland participeert in verschillende projecten met WOMEN Inc, Federatie Medisch Specialisten (FMS) en Nederlandse Genootschap Huisartsen (NGH). Samen maken we ons sterk voor het ontwikkelen en delen van kennis rondom gender en gezondheid. Bijvoorbeeld ervaringsverhalen verzamelen rondom gender en gezondheid, gender en gezondheid agenderen bij onze leden en gezondheidsfondsen bewustmaken van genderverschillen en de rol die deze verschillen spelen in gezondheid en zorg.
Gender en gezondheid: nog veel te doen
Iedereen ziet dat er grote verschillen zijn tussen mannen en vrouwen. Maar toch hebben die verschillen heel lang geen aandacht gekregen in de gezondheidszorg. Inmiddels maken we de inhaalslag maar we zijn er nog lang niet. Lees de ervaringsverhalen van patiënten en hoe zorgverleners hier in staan.
-
Om te zorgen dat iedereen passende zorg ontvangt, streven we naar een zorg die rekening houdt met sekse en gender. Op dit moment leven vrouwen namelijk nog vaker in slechte gezondheid dan mannen, omdat de gezondheidszorg van oudsher op het mannenlichaam is gebaseerd.
Kennisachterstand man-vrouwverschillen
Het Kennisprogramma Gender en Gezondheid wil de kennisachterstand in de gezondheidszorg wat betreft man-vrouwverschillen verkleinen. Dat moet leiden tot passende kwalitatieve zorg voor iedereen en minder gezondheidsverschillen tussen mannen en vrouwen. ZonMW coördineert dit programma.
Als vervolg op Alliantie Gender & Gezondheid begonnen WOMEN Inc., COC Nederland en Rutgers de Alliantie Gezondheidszorg Op Maat, in opdracht van het ministerie van OCW. Deze alliantie voert campagne dat iedere patiënt anders is.
-
Met name op het gebied van vrouwspecifieke aspecten van gezondheid, preventie en zorg is minder kennis beschikbaar. Het Kennisprogramma Gender en Gezondheid speelt hierop in. Het kennisprogramma is een resultaat van Alliantie Gender & Gezondheid, opgericht door WOMEN Inc. Deze alliantie bestaat uit zo’n 50 hoogleraren, specialisten en beleidsmakers die sinds 2012 aandacht vragen voor verschillen tussen mannen en vrouwen in de zorg.
-
De Alliantie Gezondheidszorg op Maat maakt het publiek, de eerstelijns zorgsector en de overheid bewust van de rol die geslacht, gender, seksuele oriëntatie en leeftijd spelen bij aandoeningen en de behandeling ervan.
-
Wat is er nodig in jouw specifieke situatie? Met onder andere de Federatie Medische Specialisten werkt Patiëntenfederatie Nederland aan de campagne Samen Beslissen. Samen beslissen wil zeggen dat mensen samen met een zorgverlener zoeken naar de behandeling of zorg die het beste bij hen past. Wat het beste past, hangt af van wat iemand belangrijk vindt. Zo krijgt diversiteit in de spreekkamer vorm. Patiëntenfederatie Nederland vindt dat samen beslissen een gewoonte moet worden in de zorg.
Welke kennis is nodig?
In de gezondheidszorg is weinig bekend over de verschillen tussen mannen en vrouwen. Vrouwelijke proefpersonen worden bij wetenschappelijk onderzoek namelijk vaak uitgesloten omdat hormoonschommelingen bij vrouwen een vertekend beeld kunnen geven van de onderzoeksresultaten. In de medische praktijk leidt dit vooral bij vrouwen tot late of verkeerde diagnoses, hogere ziektelast en ontoereikende behandeling. Om hier meer aandacht aan te geven, heeft ZonMw samen met haar partners een kennisagenda opgesteld en thema’s geprioriteerd waar kennisontwikkeling nodig is.
Thema’s waarop kennisontwikkeling nodig is:
Participatie
Vrouwen verzuimen vaker van werk. Maar er is nog weinig bekend over de relatie tussen de gezondheid van vrouwen en de mate van participatie in de samenleving.
Diabetes
In vergelijking met mannen hebben vrouwen met diabetes vaker ook andere aandoeningen en overlijden zij hieraan.
Geneesmiddelen
Er is nog veel te weinig bekend over de specifieke werking van bepaalde (combinaties van) medicijnen door vrouwen in verschillende hormonale fases.
Hart- en vaatziekten
De daling van sterfte aan hart- en vaatziekten is groter bij mannen dan bij vrouwen. Onder sommige groepen vrouwen, bijvoorbeeld vrouwen met diabetes, is zelfs helemaal geen daling te zien in sterfte aan hart- en vaatziekten. Vóór de menopauze hebben vrouwen minder vaak hart- en vaatziekten dan mannen van dezelfde leeftijd. Op oudere leeftijd is dit omgekeerd.
Lichamelijk en familiaal geweld
De overgrote groep slachtoffers van geweld is vrouw, de overgrote groep daders is man. Binnen de gehele gezondheidszorg is lichamelijk en familiaal geweld een ondergeschoven kindje. Slachtoffers van geweld worden onvoldoende herkend en krijgen daardoor onvoldoende hulp. En er is een tekort aan laagdrempelige interventies op het gebied van preventie en behandeling van slachtoffers.
Migraine
Vrouwen hebben vaker last van migraine dan mannen. Maar er is weinig bekend over waarom dit zo is. Ook geldt migraine als risicofactor voor hart- en vaatziekten bij vrouwen.
Somatisch onverklaarde lichamelijke klachten (SOLK)
Een grote groep overwegend vrouwelijke patiënten heeft klachten die hun kwaliteit van leven en in de maatschappij Er zijn richtlijnen in de gezondheidszorg om hiermee om te gaan, maar daar ontbreekt een gendersensitieve focus.
Veroudering
Op oudere leeftijd verschillen vrouwen en mannen in de mate waarin aandoeningen voorkomen, de aard van de aandoeningen en het aantal aandoeningen dat tegelijkertijd optreedt (multimorbiditeit). Vrouwen hebben andere aandoeningen dan mannen en leven gemiddeld langer. Wel hebben vrouwen een slechtere gezondheid in die ‘extra’ jaren. Er is meer onderzoek nodig om het ‘gezond ouder worden’ van vrouwen te verbeteren.
-
De Kennisagenda Gender en Gezondheid laat overduidelijk zien dat er belangrijke verschillen zijn in de gezondheid van mannen en vrouwen. De kennisagenda heeft daarom verschillende thema’s aangewezen waar nog onvoldoende kennis over is.
Lees ook
- Kenniscentrum seksualiteit Externe link: rutgers
- Landelijk kennisinstituut voor een samenhangende aanpak van sociale vraagstukken Externe link: movisie
- Women Inc. zet zich in voor een samenleving waarin je gender en sekse niet bepalen welke kansen je hebt Externe link: womeninc
- ZonMW financiert gezondheidsonderzoek én stimuleert het gebruik van de ontwikkelde kennis om daarmee de zorg en gezondheid te verbeteren Externe link: zonmw