Artificial Intelligence (AI)

Patiënten en patiëntenorganisaties zien de kansen van AI in de zorg, zoals het verminderen van administratieve druk en het ondersteunen van behandelbeslissingen. Maar we benadrukken ook dat veiligheid, transparantie en betrokkenheid van patiënten cruciaal zijn voor succesvolle implementatie.

Zonder patiënten als gelijkwaardige samenwerkingspartners dreigt AI vast te lopen en kan vertrouwen verloren gaan. We vragen daarom nadrukkelijk om patiënten en hun vertegenwoordigers actief te betrekken bij de te bepalen koers.

AI - Patiëntenparticipatie als sleutel

Zeggenschap voor patiënten

De toegankelijkheid en kwaliteit van de zorg staan onder toenemende druk. Innovatieve technologieën zoals kunstmatige intelligentie kunnen deze druk verlichten door administratief werk en zorgprocessen efficiënter te maken en door meer op de individuele patiënt toegesneden zorg te bieden. Het gevolg is een betere gezondheid en algeheel betere kwaliteit van leven.

Kunstmatige intelligentie doet zijn intrede in de zorg, maar wordt nog maar beperkt geïmplementeerd. Voor wijdverbreide toepassing zijn allereerst bewezen veiligheid en effectiviteit noodzakelijk. Daarnaast brengt deze technologie ook uitdagingen met zich mee op ethisch en sociaal vlak en is uitbreiding van wet- en regelgeving nodig.

Onze visie

Nederland en Europa werken aan deze uitdagingen, maar voor acceptatie en optimale inbedding van kunstmatige intelligentie in de zorg is meer nodig: middelen, draagvlak, goede voorbeelden die vertrouwen scheppen onder zowel zorgverleners als patiënten. De impact van deze nieuwe technologie wordt uiteindelijk door patiënten ervaren: hun gezondheid en kwaliteit van leven zal er door moeten verbeteren.

De Patiëntenfederatie vindt dat patiënten een essentiële rol moeten krijgen in de inbedding van deze technologie in de gezondheidszorg. Meer hierover kun je lezen in onze position paper.

Position Paper zeggenschap voor patiënten bij AI in de zorg

Toolkit waardegedreven AI

Hoe zorg je ervoor dat AI-gedreven toepassingen in de zorg écht aansluiten bij de waarden van patiënten, zorgverleners, ontwikkelaars en andere stakeholders? Patiëntenfederatie Nederland en Hogeschool Utrecht lanceren een praktische toolkit die helpt om abstracte ethische principes systematisch te vertalen naar concrete vereisten voor AI-gedreven digitale zorgtechnologie. De focus ligt op het regelmatig voeren van dialogen en maken van keuzes over de waarden en ethische vereisten van de AI-toepassing.

Voor wie?

De toolkit is bedoeld voor projectgroepen die AI-gedreven toepassingen ontwikkelen of implementeren. Deze toepassingen zijn gericht op het verbeteren van de zorg en/of de kwaliteit van leven van patiënten en cliënten. De toolkit ondersteunt projectgroepen met minimaal patiënten(vertegenwoordigers), zorgprofessionals en ontwikkelaars bij het voeren van waardendialogen over ethische keuzes tijdens het ontwikkelproces. Niet als een eenmalige stap, maar als een continu en gezamenlijk proces.

Handleiding voor de toolkit

We raden aan om de handleiding bij eerste gebruik te lezen. Zo krijg je goed inzicht in het doel en de werkwijze van de toolkit. Bij herhaald gebruik kunnen specifieke onderdelen of tools afzonderlijk worden geraadpleegd of toegepast.

Handleiding toolkit waardengedreven AI

Onderdelen van de toolkit

De toolkit heeft twee categorieën gereedschappen: methoden en ondersteunende materialen.

• De methoden zijn te gebruiken om de waardendialoog te voeren

• De ondersteunende materialen helpen bij het structureren en vastleggen van de informatie vooraf, tijdens en na de waardendialoog

De ondersteunende materialen kun je hier opvragen o.v.v. AI toolkit.

Ethisch ontwerpspel voor AI in de zorg

Een set van methoden hebben we gebundeld in een coöperatief spel: MoralMedtech

Het doel van het spel is om als projectroep tot adviezen te komen over wat de te ontwikkelen toepassing moet bieden in een bepaalde fase van ontwikkeling zodat de waarden die stakeholders het belangrijkst vinden al in het ontwikkelproces zelf geborgd worden (ethics by design). MoralMedtech is aanbevolen voor in Health Technology Assessment trajecten.
De toolkit is ontwikkeld in het ZonMW project Ethical appraisal of AI-driven MedTech for Trustworthy AI.

Lees meer over dit project

Interesse?

Moralmedtech is als fysiek spel beschikbaar, maar ook digitaal als onderdeel van de toolkit.

Wil je een kopie van het spel, neem contact op met Hogeschool Utrecht via Moral Medtech - Ethisch ontwerpspel voor de zorg | Hogeschool Utrecht

Leerlijn AI voor patiëntvertegenwoordigers

In het najaar van 2025 start bij INVOLV een leerlijn AI voor patiëntvertegenwoordigers. De inhoud van de leerlijn is tot stand gekomen o.a. door de leerervaringen van het bovengenoemde ZonMw project. Na het volgen van de leerlijn kunnen patiëntvertegenwoordigers betekenisvol meedoen aan project waarin AI-gedreven innovaties worden ontwikkeld voor in de zorg.