Medicijnen: beschikbaarheid en goed gebruik

Medicijnen zorgen ervoor dat ziekteklachten verminderen, verdwijnen of worden voorkomen. Ongeveer 11 miljoen mensen in Nederland gebruiken regelmatig medicijnen. Er zijn duizenden soorten medicijnen in verschillende vormen zoals pillen, zalven, druppels en injecties. Iedereen moet tijdig kunnen beschikken over passende medicijnen. Daarnaast is goed gebruik van medicijnen belangrijk.

Snel naar:

Nieuwe afspraken voorkomen het onnodig wisselen van inhalatiemedicijnen

Er zijn afspraken gemaakt over het verantwoord wisselen van inhalatiemedicijnen door Longfonds, Patiëntenfederatie Nederland, Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG), Landelijke Huisartsenvereniging (LHV), de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT), Apothekersorganisatie KNMP en Zorgverzekeraars Nederland. Deze afspraken zijn belangrijk om onnodig wisselen van inhalatiemedicijnen tegen te gaan. Als er tóch wisselingen plaats moeten vinden, bijvoorbeeld bij een tekort van een medicijn, dan moeten patiënten hierin goed worden begeleid.
Regelmatig wisselen van inhalatiemedicijnen op niet-medische gronden leidde de afgelopen jaren tot klachten en vragen van mensen met een longziekte. De afspraken die zijn gemaakt moeten onnodige verwarring en onduidelijkheid aan de balie van de apotheek voorkomen. De werkafspraken zijn vastgelegd in een aanvullend document op de Leidraad Verantwoord Wisselen van medicijnen die artsen, apothekers en zorgverzekeraars gebruiken.

Leidraad verantwoord wisselen van medicijnen 2024

Voor het verantwoord wisselen van medicijnen met dezelfde werkzame stof, sterkte, toedieningsvorm en afgiftepatroon hebben Patiëntenfederatie Nederland, FMS, NHG, LHV, KNMP en ZN afspraken gemaakt. Werkafspraken ten behoeve van de dagelijkse praktijk en bestuurlijke afspraken om deze werkafspraken te borgen en te faciliteren. Door middel van deze Leidraad verbinden de betrokken organisaties en hun leden zich aan de uitvoering van de bestuurlijke afspraken en naleving van de werkafspraken. 
Voor behandeling van ziekte, vermindering van ziektelast of het voorkomen van ziekte worden medicijnen voorgeschreven. Bij het verstrekken van een medicijn kan het voorkomen dat een medicijn van een andere fabrikant wordt meegegeven dan de patiënt eerder heeft gebruikt. Er vindt dan een wisseling plaats van merk of label en daar is deze Leidraad voor geschreven.

De Leidraad Verantwoord Wisselen Medicijnen, versie 2024 (vervangt versie 1.1. van 15 november 2022).
In deze versie zijn - naast kleine tekstuele aanpassingen - de bijlagen met de Rode en Oranje Categorie medicijnen geactualiseerd. Hiervoor zijn voorstellen voor wijziging en/of aanpassing bij de wetenschappelijke verenigingen en de diverse leden en lid-organisaties van de samenwerkingspartners opgehaald. De voorstellen zijn mede beoordeeld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Dit heeft geresulteerd in een beperkt aantal aanpassingen die passen binnen de reeds gemaakte afwegingen voor de Rode Categorie (smalle therapeutische breedte) of de Oranje Categorie (geneesmiddel én indicatie: wisselen kan leiden tot ernstige klinische problemen). In Bijlage D Versiebeheer worden de aanpassingen nader toegelicht.

Medicijnen in de openbare farmacie

In de openbare farmacie zijn extramurale geneesmiddelen verkrijgbaar. Dit zijn geneesmiddelen die op recept van een arts verkrijgbaar zijn bij de apotheek. Wij maken ons binnen de openbare farmacie sterk voor de beschikbaarheid en goed gebruik van medicijnen.

Beschikbaarheid medicijnen

Het is belangrijk dat patiënten hun medicijnen krijgen wanneer dat nodig is. Steeds vaker kan de apotheek bepaalde medicijnen niet leveren of pas na enige tijd. Dat leidt tot vervelende situaties. Patiënten moeten langer wachten en slaan soms noodgedwongen het innemen van hun medicijnen één of meerdere malen over. Dat kan gevolgen hebben voor hun kwaliteit van leven en voor de medicatietrouw.

Zulke tijdelijke uitval van medicijnen kan worden voorkomen door groothandels of fabrikanten te verplichten een zekere voorraad aan te houden van veel gebruikte medicijnen. Zo’n voorraad heet in de volksmond ‘een ijzeren voorraad’. Tijdelijke leveringsproblemen kunnen dan opgevangen worden zonder dat de patiënt daar last van heeft.

Wisselen van medicijnen

Ongeveer 1 miljoen patiënten krijgen per jaar een ander medicijn bij de apotheek dan dat de arts voorschrijft. Sommige patiënten overkomt dat zelfs verschillende keren in een jaar. Wisselen van medicijnen kan grote gevolgen hebben voor patiënten, zo blijkt uit onderzoek van veertien patiëntenorganisaties onder bijna tweeduizend patiënten. Ruim een derde voelt zich zieker na het overgaan op een ander merk. Bijna een kwart van de mensen moet hierdoor een extra medisch onderzoek ondergaan.

Melding 'Medische noodzaak'

De melding ‘medische noodzaak’ op het recept betekent niet altijd dat de patiënt ook daadwerkelijk het betreffende medicijn ontvangt. Een op de vier mensen bij wie de arts ‘medische noodzaak’ op het recept schrijft, krijgt dat specifieke middel toch niet mee bij de apotheek. Mensen die een ander middel krijgen dan hun eigen vaste middel, hebben daar soms vervelende bijwerkingen van. De Patiëntenfederatie wil dat als ‘medische noodzaak’ op het recept staat, de patiënt dit medicijn ook krijgt.

Goed gebruik medicijnen

Goed gebruik van medicijnen is belangrijk. Extra aandacht voor de juiste dosering is van groot belang. Zeker bij patiënten die meerdere aandoeningen hebben en verschillende medicijnen gebruiken.

Een belangrijke voorwaarde voor bevordering van therapietrouw en goed gebruik is regelmatig overleg tussen patiënt en zorgverlener over de medicijnen belangrijk.

De arts en apotheker moeten patiënten regelmatig uitnodigen voor zo’n gesprek. Afhankelijk van de patiënt en het medicijngebruik kunnen de arts en apotheker op verschillende manieren evalueren . Dat kan een korte of uitgebreide evaluatie zijn. De module medicatiebeoordeling is een uitgebreide evaluatie en is onderdeel van de richtlijn polyfarmacie bij ouderen. Deze is bedoeld voor 75-plussers die tien of meer medicijnen innemen.

Geneesmiddelen in ziekenhuiszorg

Geneesmiddelen die de patiënt in het ziekenhuis krijgt, noemen we ‘intramurale farmaceutische zorg’. Vaak bereidt de ziekenhuisapotheek de medicijnen en levert de verpleging of apotheekmedewerker deze aan de patiënt in het ziekenhuis.

Deze medicijnen en vooral de nieuwe innovatieve medicijnen vormen een steeds grotere uitgave voor ziekenhuizen. Steeds meer patiënten krijgen een behandeling met specialistische medicijnen waarvan een deel erg duur is. Langdurige en ingewikkelde onderhandelingen om de prijs te drukken, staan de tijdige beschikbaarheid van deze medicijnen weleens in de weg. Kostenbeheersing is belangrijk, maar tijdige beschikbaarheid van essentiële en passende medicijnen moet voorop staan.

Laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden

Eén op de vier Nederlanders heeft beperkte gezondheidsvaardigheden. Dat betekent dat zij moeite hebben met het vinden, begrijpen, beoordelen en gebruiken van informatie over gezondheid. Een deel van deze groep is laaggeletterd. Het is belangrijk dat zorgverleners deze mensen herkennen en hun communicatie, informatiemateriaal en begeleiding zó aanpassen dat die beter aansluit bij de patiënt of cliënt.

Manifest Patiëntenplatform Gen- en Celtherapie

Patiëntorganisaties die betrokken zijn bij de processen rondom de introductie van gen- en celtherapie in de reguliere zorg bundelen hun krachten in het Patiëntenplatform Gen- en Celtherapie. Het platform wordt gevormd door Hematon, NFK, Spierziekten Nederland, VSOP en Patiëntenfederatie Nederland. Wij vergroten onze invloed in de besluitvorming door te profiteren van elkaars ervaring en gezamenlijk op te trekken in de belangenbehartiging. Op deze manier willen we de toegang van patiënten tot gen- en celtherapie in de reguliere zorg in Nederland versnellen en verbeteren.

Nieuw model patiëntenregisters

Patiëntenfederatie Nederland pleit al langere tijd voor een nieuw model van patiëntenregisters. Een patiëntenregister is een bestand waarin (medische) gegevens over patiënten worden bijgehouden. Bijvoorbeeld: leeftijd, medische indicatie, gevolgde behandeling en stadium van ontwikkeling van de ziekte. Patiëntenregisters kunnen bijvoorbeeld inzicht geven in:

In een patiëntenregister is het beheer van de patiëntgegevens goed geregeld. Zo’n nieuw model van registers dient niet langer het belang van één farmaceutisch bedrijf, maar de ontwikkeling en evaluatie van medicijnen bij een bepaalde aandoening. Het biedt gegevens over een langere periode en is toegankelijk voor verschillende gebruikers, onder wie patiënten(organisaties).

Ervaringen

De samenstelling en verpakking van medicijnen verandert vaak. Dat geeft ongemak

De samenstelling en verpakking van medicijnen verandert vaak. Dat geeft ongemak

Je moet wel vertellen welke medicijnen je zelf koopt

Kamerbrieven en onderzoeken

Lees ook

Is deze pagina nuttig?
Bedankt voor je feedback!