Wilsverklaring

In de toekomst kun je zo ziek worden dat je wilsonbekwaam wordt en niet meer zelf kunt beslissen. Nu je nog wilsbekwaam bent, kun je nadenken over wat je dan zou willen. In een wilsverklaring leg je vast wie je dan kan vertegenwoordigen en hoe een hulpverlener en jouw vertegenwoordiger in bepaalde situaties moeten handelen. Als je echt wilsonbekwaam zou worden, besluit je vertegenwoordiger zoals jij dat hebt opgeschreven in jouw wilsverklaring.

Door zelf jouw wensen tijdig kenbaar te maken aan jouw arts of naaste familie, voorkom je dat anderen over jou beslissen op momenten dat je dat zelf niet meer kunt. Je houdt zo de regie. Daarnaast maakt je het ook minder belastend voor jouw familie om voor jou keuzes te maken. Zij zijn op de hoogte van jouw wensen.

Wat staat in een wilsverklaring?

Je kunt in een wilsverklaring vastleggen wie jou vertegenwoordigt, als je zelf niet meer kunt beslissen. Ook kun je opschrijven of je een bepaalde behandeling wel of juist niet meer wilt. Het gaat dan meestal om ingrijpende behandelwensen of behandelverboden, zoals

• reanimatie
• sondevoeding
• bepaalde medicijnen of een bepaalde behandeling, bijvoorbeeld bloedtransfusies
• levensverlengende behandelingen na een ernstige beroerte of coma
• euthanasie

Type wilsverklaringen

Er zijn meerdere manieren/ vormen van een wilsverklaring. Er gelden geen eisen voor de vorm. Wel is het belangrijk dat de juiste mensen op de hoogte zijn van jouw wilsverklaring, zodat jouw wensen uitgevoerd kunnen worden. Denk aan je partner, je vertegenwoordiger en je huisarts.

Schriftelijke wilsverklaring

De meest gangbare manier is het op papier zetten van jouw wensen. Er zijn geen regels over hoe je je wensen moet opschrijven. Wel moet de wilsverklaring voorzien zijn van je naam, handtekening en datum. Ook moet de verklaring duidelijk zijn voor je naasten, je vertegenwoordiger en je arts. Zij moeten weten wat er in staat, en wat je daarmee bedoelt. Je kunt zo’n wilsverklaring daarom het beste samen met een deskundige opstellen. De meest aangewezen persoon hiervoor is je arts. Dit voorkomt dat er bij anderen onzekerheden of misverstanden ontstaan. Je kunt ook een standaard wilsverklaring gebruiken. Ook deze kun je het beste met je arts doorspreken. Vervolgens kun je de wilsverklaring laten opnemen in je medisch dossier.

Mondelinge wilsverklaring

Een wilsverklaring kun je ook mondeling afleggen. Wel moet je dan zorgen dat later voor de behandelend hulpverlener te bewijzen is dat dit echt jouw wilsverklaring is. Dit kan erg lastig zijn. Daarom verdient een schriftelijke wilsverklaring de voorkeur. In de praktijk lukt dit soms niet meer. Je kunt te ziek zijn om nog een schriftelijke verklaring op te stellen. Dan kun je een mondelinge verklaring afleggen aan verschillende personen, op verschillende tijdstippen. Andere mogelijkheden zijn: een verklaring afleggen in aanwezigheid van meer dan één getuige of een verklaring opnemen (audiovisueel). Deze verklaringen hebben ook waarde voor een hulpverlener.

Levenstestament

Wanneer je een schriftelijke wilsverklaring hebt gemaakt, geldt deze meteen. Je hoeft dus niet naar een notaris om een officieel document te laten maken. Maar een bezoek aan de notaris kan wel zinvol zijn. Misschien ben je al naar de notaris geweest voor een levenstestament of heb je daarover gehoord. Dit is een document waarin je persoonlijke wensen vastlegt voor het moment dat je zelf niet meer in staat bent om zelf bepaalde beslissingen te nemen. Denk bijvoorbeeld aan je financiën, het beheer van je huis en je (digitale)post. In het document schrijf je op wat je wensen over deze onderwerpen zijn en wie die wensen straks gaat uitvoeren. Die persoonlijke wensen kunnen ook gaan over medische behandeling.

Belangrijk om te weten over een levenstestament en je medische zorg:

• Met een levenstestament kun je vastleggen wat je wensen zijn. Maar je kunt daarmee niet regelen dat wensen rond je medische behandeling, euthanasie of zorg ook worden uitgevoerd. Hiervoor moet je spreken met je dokter. Je dokter kan je voorlichten over je medische behandeling of zorg en over euthanasie. Als je wensen voor beiden duidelijk en passend zijn, dan legt de dokter je wensen vast in je medisch dossier.

• Heb je een levenstestament met de notaris opgesteld met daarin wensen rondom medische zorg? Maak een afspraak met je dokter en bespreek het deel met je medische wensen. Want de notaris stuurt je levenstestament niet automatisch op naar je dokter. En de dokter vraagt bij medische behandelingen niet eerst je levenstestament op bij de notaris.

• Veranderen je wensen over medische beslissingen zoals opgenomen in je levenstestament? Bespreek die wijzigingen met de dokter en met je naasten en vertegenwoordiger en laat de wijzigingen opnemen in je medisch dossier. Je hoeft hiervoor niet opnieuw naar de notaris.

Niet-reanimerenpenning

Een niet-reanimerenpenning is een zeer korte wilsverklaring waarmee je je wens om niet gereanimeerd te willen worden zichtbaar kunt dragen. Bij een acute situatie is een geschreven verklaring vaak niet direct beschikbaar. Om zorgverleners dan duidelijk te maken dat je niet gereanimeerd wilt worden, kun je een niet-reanimerenpenning dragen. Met een niet-reanimerenpenning verbiedt je artsen en andere zorgverleners onder alle omstandigheden om jou te reanimeren.
Voordat je een niet-reanimerenpenning bestelt, is het goed om dit te bespreken met je naasten en je (huis)arts. Informeer je goed over de gevolgen van het dragen van de penning.

Kijk hier voor meer informatie of voor het bestellen van een niet-reanimerenpenning.

Moet een hulpverlener altijd een wilsverklaring volgen?

Een duidelijke verklaring dat je een bepaalde behandeling niet wilt, wordt gerespecteerd. Een verklaring waarin je om een bepaalde handeling vraagt, telt minder sterk. Een hulpverlener moet per situatie inschatten of hij een handeling medisch zinvol acht of niet. Ook moet de situatie overeenkomen met de beschreven situatie in de wilsverklaring. Daarnaast moet de hulpverlener een behandeling voor zijn eigen geweten kunnen verantwoorden. Hij hoeft dus niet te voldoen aan een behandelwens. Weigert een arts een behandelwens van een patiënt zelf uit te voeren, dan kan hij de wens voorleggen aan een collega. Deze wil mogelijk de behandeling wel uitvoeren. Lukt het niet om zo uw behandelwens uitgevoerd te krijgen, dan kan jouw vertegenwoordiger zelf een arts zoeken die dit wel wil doen.

Hoe stel je een wilsverklaring op?

Over een wilsverklaring moet geen twijfel bestaan. De verklaring moet zo duidelijk mogelijk zijn.

Een wilsverklaring is geldig als:

• je bij het opstellen wilsbekwaam was
• je deze zelf hebt opgesteld
• je de verklaring uit vrije wil hebt opgesteld
• de inhoud duidelijk is (voor welke medische handelingen en in welke omstandigheden jouw wensen gelden en niet voor meerdere uitleg vatbaar)
• er een datum op staat
• je de verklaring ondertekend hebt

Naast een zelf opgestelde wilsverklaring zijn er standaard-wilsverklaringen. Sommige dienen als voorbeeld of leidraad, andere kun je zo overnemen. Dit zijn bijvoorbeeld de NVP-Levenswensverklaring, het behandelverbod en euthanasieverzoek van de NVVE en de zorgverklaring.

Geldigheidsduur wilsverklaring

In principe blijft een wilsverklaring altijd geldig. Toch is het goed om er regelmatig naar te kijken. Als je nog steeds achter de verklaring staat, kun je deze van een nieuwe datum en handtekening voorzien. Bij een oude wilsverklaring kan de hulpverlener twijfelen of je er nog wel zo over denkt als ‘jaren geleden’. Hij zal jouw wilsverklaring dan misschien niet volgen. Bent je van mening veranderd? Stel dan altijd een nieuwe wilsverklaring op en volg de regels hierboven. Informeer ook je naasten en artsen over de herziene wilsverklaring.