Zelf het levenseinde (laten) bespoedigen: euthanasie bij dementie

Dementie is een ziekte waarbij de hersenen informatie niet meer goed kunnen verwerken. Het wordt steeds moeilijker om informatie te begrijpen. Dus ook om zelf goed af te wegen wat de gevolgen zijn van een euthanasieverzoek. En om zelf een besluit te nemen over euthanasie. Door dementie word je geleidelijk wilsonbekwaam. Dat is niet van het ene op het andere moment het geval. Hierdoor is het vaak lastig om te bepalen wat het ‘juiste’ moment is voor euthanasie.

De meeste dokters voeren alleen euthanasie uit als je daar nog zelf om kan vragen. Daarom is het belangrijk om gedurende je ziekte met je dokter in gesprek te blijven over je wensen en verwachtingen. En dat ook te doen met naasten zodat zij jouw wensen kunnen toelichten.

Er zijn drie fasen van dementie. In elke fase neemt je wilsbekwaamheid af.

Vroege fase dementie

In de vroege fase van dementie, als de diagnose net is gesteld, ben je meestal nog wilsbekwaam om te beslissen over euthanasie. Je kunt dan zelf nog goed uitleggen waarom je nu of eventueel later euthanasie wilt en hierover in gesprek gaan met de dokter. Euthanasie kan mogelijk zijn als je dokter ervan overtuigd is dat je ondraaglijk en uitzichtloos lijdt. Bijvoorbeeld omdat je je eigen persoonlijkheid verliest of bang bent die te verliezen. Of als je angst hebt voor verdergaande achteruitgang en verlies van onafhankelijkheid.

Midden fase dementie

In de middenfase van dementie ben je soms wel wilsbekwaam om over euthanasie te beslissen en soms niet. Het wordt dan steeds moeilijker voor jou en de dokter om over je euthanasieverzoek te praten. Het bepalen van het juiste moment voor euthanasie is voor jou en de dokter vaak heel moeilijk. Heb je een euthanasiewens, bespreek dit dan met je dokter.

Als de dokter twijfelt of je wilsbekwaam bent om zelf te beslissen over euthanasie, kan de dokter advies vragen aan een deskundige collega.

Late fase dementie

In de late fase van dementie (ook wel de gevorderde fase genoemd) ben je wilsonbekwaam geworden. Je kunt nu niet meer zelf beslissen over euthanasie. Euthanasie kan nu alleen nog als je een schriftelijk euthanasieverzoek hebt opgesteld toen je wilsbekwaam was.

Maar ook in deze late fase van dementie moet aan alle zorgvuldigheidseisen van de wet zijn voldaan. Dat betekent bijvoorbeeld dat je op dat moment moet lijden. Anders mag euthanasie niet plaatsvinden. Maar in de late fase van dementie is het vaak moeilijk te beoordelen of er sprake is van lijden. Sommige mensen met gevorderde dementie ontkennen ook dat ze euthanasie willen. Of ze lijken tevreden met de situatie. Dan is euthanasie niet mogelijk.

De meeste dokters willen geen euthanasie meer uitvoeren als je wilsonbekwaam bent geworden. Dit komt omdat ze het belangrijk vinden dat jij zelf nog duidelijk kunt maken waar je lijden uit bestaat. En waarom dat ondraaglijk is. Ook willen ze graag van jou horen dat je nog steeds euthanasie wilt. Bespreek daarom ook met je dokter wat je zou willen als euthanasie niet meer mogelijk is. Je kunt bijvoorbeeld ervoor kiezen om in die situatie geen levensverlengende behandelingen meer te willen, zoals antibiotica of sondevoeding.