Veel gestelde vragen van nabestaanden

Wanneer heb ik recht op inzage en afschrift in het medisch dossier vaneen overleden naaste?

Het is niet vanzelfsprekend dat je het medisch dossier kunt inkijken als je naaste is overleden. Ook niet als je dat wel deed toen hij of zij nog leefde. In feite mag je het medisch dossier van een overleden naaste alléén inkijken als jouw naaste daar toestemming voor heeft gegeven. En in uitzonderlijke gevallen.

Waarom mag ik het medisch dossier van mijn naaste niet gewoon inzien na overlijden?

Informatie die in het medisch dossier staat van een patiënt, valt onder het beroepsgeheim van de zorgverlener. Dat geldt nog steeds als de patiënt is overleden. Iedereen moet er namelijk vanuit kunnen gaan dat alles wat hij of zij vertelt aan de zorgverlener, vertrouwelijk blijft. Ook na zijn dood. Dat is belangrijk voor patiënten om vrij uit te kunnen spreken met zijn of haar zorgverlener.

Kan ik wel een gesprek aanvragen met de zorgverlener van mijn naaste?

Je kan altijd een nazorggesprek aanvragen bij de zorgverlener van je overleden naaste. Bij een nazorggesprek is er gelegenheid vragen te stellen of opmerkingen te maken over de periode rondom het overlijden of de geboden zorg. De vragen die je hebt, kan je voorleggen aan de zorgverlener tijdens zo’n gesprek. Hij of zij kan je bijvoorbeeld informeren over de omstandigheden waaronder je naaste is overleden. Maar dat mag de zorgverlener alleen als hij of zij kan aannemen dat de overledene hier toestemming voor zou hebben gegeven. Daarbij moet de zorgverlener letten op de band tussen jou en de overledene en waarom jij bepaalde gegevens wil inzien. Ook kan een dergelijk gesprek gebruikt worden om bijvoorbeeld samen de kwaliteit van het zorgverleningsproces te evalueren, dat kan ook helpen voor de rouwverwerking.

Ik wil toch inzage in het medisch dossier. Hoe dien ik een verzoek in?

Heb je het recht om het medisch dossier van je overleden naaste in te zien? Dan kun je schriftelijk of elektronisch een verzoek indienen. Ook kun je mondeling om inzage vragen. Vraag bij de zorgverlener, bij wieje naaste onder behandeling was, waar en hoe je het verzoek kunt indienen.

Mag ik het complete medisch dossier inzien?

Nee, als een zorgverlener jouw verzoek om inzage heeft goedgekeurd, dan mag je niet alles inzien. Tenzij jouw naaste voor jouw uitdrukkelijk toestemming heeft laten vastleggen dat jij wel het complete dossier mag inzien. Zo niet, dan mag je alleen de gegevens inzien waarvoor de patiënt toestemming heeft gegeven of welke noodzakelijk zijn voor het doel waarvoor je inzage vraagt.

Kan het dat ik geen inzage krijg terwijl mijn echtgenoot wel toestemming heeft gegeven?

Ja, dat kan. Stel, jouw naaste heeft toestemming vastgelegd om inzage van zijn of haar medisch dossier. Toch geeft de zorgverlener geen akkoord op jouw verzoek tot inzage. Dat kan. Als voor het moment van overlijden van jouw naaste de situatie ingrijpend is veranderd, dan kan de zorgverlener inzage weigeren. Bijvoorbeeld als jullie in een vechtscheiding zijn geraakt na de toestemmingsverklaring en de band tussen jullie beiden is aangetast. Of als je naaste intussen een nieuwe diagnose heeft gekregen waardoor zeer gevoeligepsychologische gegevens in zijn dossier zijn opgenomen die hij naar alle waarschijnlijkheid niet zou willen delen met anderen.

De zorgverlener heeft verantwoordelijkheid namens de overleden patiënt. Hij of zij doet niets waar de overleden patiënt het niet mee eens zou zijn geweest. De zorgverlener zal zich daarom altijd afvragen of een inzage overeenkomstig de wens van de patiënt zou zijn geweest. Zo niet, dan kan de zorgverlener inzage weigeren. De zorgverlener zal aangeven waarom hij weigert. Je kunt wél altijd een nazorggesprek aanvragen bij de zorgverlener.

Heb je als vertegenwoordiger of mentor van de overleden patiënt recht op inzage?

Was jij vertegenwoordiger of mentor van een overleden patiënt die meerderjarig was maar wilsonbekwaam? Dan heb je namens de patiënt de patiëntenrechten uitgeoefend en kun je een zwaarwegend belang hebben bij inzage in en het afschrift van gegevens uit het medisch dossier. Het kan soms onredelijk zijn als het inzagerecht van een vertegenwoordiger tijdens het leven van de patiënt, direct zou eindigen zodra de patiënt overlijdt.De zorgverlener kan dit alsnog weigeren als de patiënt eerder in zijn leven wél wilsbekwaam was en dezorgverlener het vermoeden heeft dat de patiënt geen toestemming zou hebben gegeven.

Waarom zou je als vertegenwoordiger of mentor gegevens uit het medisch dossier in willen zien?

Voorbeeld – vermoeden van een medische fout
Als voormalig vertegenwoordiger van een overleden patient mag je gegevens uit het dossier opvragen om daarmee te kunnen beoordelen of in de zorgverlening aan de patiënt mogelijk een medische fout is begaan. Vervolgens zou je dan een juridische procedure kunnen starten.

Voorbeeld – er is een rechtszaak aangespannen tegen jou als vertegenwoordiger
Toen de patiënt nog in leven was, heb je hem of haar begeleid bij artsenconsulten. Het kan voorkomen dat een familielid van de overleden patiënt beweert dat jij als vertegenwoordiger of mentor deze taak niet goed hebt uitgevoerd. Dit familielid kan hiervoor een gerechtelijke procedure tegen jou starten. Uit informatie in het medisch dossier kan blijken dat jij je taak wél goed hebt uitgevoerd en de patiënt altijd goed geïnformeerd hebt. Met deze informatie kun jij je dan verdedigen. In dit geval kun je om inzage vragen in het medisch dossier van de overleden patiënt.

Welke informatie moet er in mijn verzoek om inzage?

Als je als nabestaande een algemeen verzoek indient, dan zal de zorgverlener je altijd vragen naar specifieke informatie. Bijvoorbeeld: waar is jouw verzoek op gebaseerd: toestemming van de overledene, heb je een mededeling over een incident ontvangen, heb je een zwaarwegend belang of ben je ouder(s) van een overleden kind? De zorgverlener zal het verzoek steeds moeten beoordelen: welke gegevens wil je precies inzien en pastdat bij het doel waarvoor je inzage aanvraagt?

Inzagerecht na een incident

Is er iets gebeurd tijdens de behandeling wat schade heeft toegebracht aan de patiënt of waardoor de patiëntis overleden? Dan moet de zorgverlener een aantekening maken in het medisch dossier en de nabestaande of voormalig vertegenwoordiger van de patiënt informeren over de aard en toedracht van dat incident. De nabestaande of voormalig vertegenwoordiger die deze mededeling krijgt, heeft recht op inzage en afschrift van gegevens uit het medisch dossier van de overleden patiënt. Maar alleen voor de gegevens die betrekking hebben op het incident.

Deze gegevens kan de nabestaande eventueel gebruiken om een klacht in te dienen. Andere mensen dan nabestaanden of vertegenwoordigers, zoals een buurvrouw of andere betrokkenen, hebben géén recht op inzage bij een incident. Soms kun je dan wel een beroep doen op een zwaarwegend belang. Bijvoorbeeld als je vermoedt dat er een medische fout is gemaakt. Heeft jouw naaste vastgelegd dat hij dit niet wil, dan krijg je geen inzage.

Voor meer info, bekijk ook: veelgestelde vragen van patiënten

Zwaarwegend belang

Is het voor jou als nabestaande heel erg belangrijk om inzage te krijgen in het medisch dossier, dan noemen we dat een zwaarwegend belang. Is het een persoonlijk belang, dan kun je als nabestaande in principe een verzoek indienen voor inzage. Dit recht geldt voor elke nabestaande, niet specifiek voor een bepaalde groep nabestaanden. Er zijn wel hoge eisen voor het verkrijgen van recht op inzage bij een zwaarwegend belang.

Voorbeelden zwaarwegend belang:

Financieel belang
Vermoeden van een medische fout
Informatie over afstamming
Erfelijke aandoening

Wil je een verzoek om inzage of afschrift doen omdat je een zwaarwegend belang hebt, dan moet je duidelijk in je verzoek aangeven:

Dat er daadwerkelijk sprake is van een zwaarwegend belang en uitleggen wat dit zwaarwegend belang is.
Dat dit belang (zie punt 1) mogelijk wordt geschaad als je de informatie niet krijgt.
Dat de inzage of het afschrift noodzakelijk is voor de behartiging van het zwaarwegend belang. Dat er geen andere manier is om aan de informatie te komen die je nodig hebt. Kun je de benodigde informatiebijvoorbeeld ook krijgen via een getuigenverklaring, dan heb je geen recht op inzage of afschrift.

De zorgverlener beoordeelt of je duidelijk hebt kunnen maken dat er een zwaarwegend belang is. Heb je het vermoeden dat er een medische fout is gemaakt, maar gaat de zorgverlener niet akkoord met inzage of afschrift, dan kun je een onafhankelijke arts het verzoek laten beoordelen.

Wat zijn zwaarwegende belangen?

Financieel belang

Soms kan er een financiële reden zijn om inzage aan te vragen in het medisch dossier van een overleden naaste.

Bijvoorbeeld - jouw naaste blijkt kort geleden iets te hebben gewijzigd in zijn of haar testament waardoor jij bent onterfd. Als er concrete aanwijzingen zijn dat jouw naaste wilsonbekwaam was op het moment van die wijziging, dan is dit een zwaarwegend belang.

Vermoeden van een medische fout

Er is sprake van een medische fout als een medische behandeling onzorgvuldig is uitgevoerd. En de patiënt hierdoor letselschade oploopt of zelfs overlijdt. Bij een medische fout is altijd sprake van onjuist menselijk handelen. De arts heeft iets gedaan wat hij niet had moeten doen. Of andersom.Wil je inzage in het medisch dossier omdat je het vermoeden hebt dat er een medische fout is gemaakt? Dan moet je voldoende aanwijzingen hebben. Bij een vermoeden van een medische fout mag de zorgverlener jou alleen inzage geven in het deel van het dossier dat betrekking heeft op de betreffende medische fout.

Afstammingsinformatie

In het medisch dossier van jouw overleden naaste kan afstammingsinformatie staan over jou. Als je als nabestaande bij een zorgverlener om afstammingsinformatie vraagt, dan heb je daar waarschijnlijk een zwaarwegend belang bij. Dit zwaarwegend belang kan het geestelijk welzijn en de persoonlijke ontwikkeling zijn van jou als kind, ook als je al meerderjarig bent. Dit kan bijvoorbeeld aan de orde zijn als je wil weten of je vader of moeder wel of niet je biologische ouder is. Het dossier kan bijvoorbeeld afstammingsinformatie bevatten over de biologische ouder van een donor- of adoptiekind. De zorgverlener is niet verplicht om de informatie te geven als er andere mogelijkheden zijn om aan de benodigde informatie te komen.

Erfelijke aandoening

Is het belangrijk voor de gezondheid van jou en eventueel andere familieleden om informatie te krijgen uit het medisch dossier van je overleden naaste, en vindt de zorgverlener dat dit belang groter is dan het belang van geheimhouding, dan heb je een zwaarwegend belang en krijg je inzage. Je krijgt dan alleen de gegevens die noodzakelijk zijn voor een goed erfelijkheidsadvies. Inzage krijg je niet als je naaste toen hij of zij nog leefde toestemming heeft geweigerd. Tenzij de zorgverlener meent dat er sprake is van uitzonderlijke omstandigheden en er een grote kans bestaat op het hebben van een ernstige erfelijke aandoening. Ook dan geldt dat die informatie niet op andere wijze kan worden verkregen. Vaak zal het zo zijn dat niet familie maar een klinisch geneticus (erfelijkheidsarts) medische informatie over een overleden patiënt zal opvragen of inzien voor het stellen van een diagnose ten behoeve van familieleden. Als een klinisch geneticus (erfelijkheidsarts) het noodzakelijk vindt om die informatie op te vragen, dan zal de zorgverlener (van je overleden naaste) ervan uitgaan dat er een zwaarwegend belang is en die informatie aan de klinisch geneticus (erfelijkheidsarts) verstrekken.

Wat is het verschil tussen een medische fout, een incident en een complicatie?

Een incident is een onverwachte gebeurtenis tijdens de behandeling. Deze gebeurtenis heeft geleid, had kunnen leiden of zou kunnen leiden tot schade bij de patiënt. Bijvoorbeeld een gezonde patiënt die overlijdt tijdens het verwijderen van zijn keelamandelen. De zorgverlener moet een incident melden aan denabestaanden. Is er sprake van een incident, dan kunnen alleen de nabestaanden die geïnformeerd zijn over het incident om inzage vragen. Meldt de zorgverlener het incident niet, maar heb je wel het vermoeden dat er sprake is van een incident en kun je dat aantonen? Dan kun je ook vragen om inzage.

Een medische fout kan ontstaan als een zorgverlener onzorgvuldig de behandeling uitvoert en is verwijtbaar. Een medische fout is een incident. Maar niet elk incident is een medische fout. Bij een medische fout kan iedereen die dat wil, en die daarbij een zwaarwegend belang heeft, een verzoek om inzage indienen, dus ook mensen die niet geïnformeerd zijn over het incident maar wel vermoeden dat er een medische fout gemaakt is.

Bij een complicatie is géén sprake van verwijtbaar menselijk handelen. Het kan dan gaan over een risico dat kan voorkomen bij een bepaalde operatie. Bijvoorbeeld een nabloeding. Zo’n risico geeft de arts in veelgevallen van te voren al aan. Een complicatie is geen reden om inzage te krijgen in het medisch dossier.

Is rouwverwerking een zwaarwegend belang?

Nee, rouwverwerking of een emotioneel belang is géén zwaarwegend belang. Wel is het mogelijk om een nazorggesprek aan te vragen bij de zorgverlener van je overleden naaste.

Wat als de zorgverlener toch geen inzage wil geven?

Wil de zorgverlener geen inzage geven als jij vermoedt dat er een medische fout is gemaakt? Dan is dezorgverlener verplicht om een onafhankelijk arts inzage te geven. Deze arts beoordeelt of het weigeren vaninzage of afschrift rechtvaardig is. Zo niet, dan moet de zorgverlener de gegevens alsnog aan jou geven. Vindt de onafhankelijk arts dat de weigering rechtvaardig is? Dan kun je de rechter om een beslissing vragen.De onafhankelijke arts beoordeelt dan in feite ook of het vermoeden van een medisch fout gerechtvaardigd is. Niet of er daadwerkelijk een medische fout is gemaakt.

Aan welke eisen moet een onafhankelijke arts voldoen?

Een onafhankelijke arts moet voldoen aan een aantal voorwaarden:

De aangewezen arts moet als arts zijn ingeschreven in het BIG-register www.bigregister.nl
De aangewezen arts moet onafhankelijk zijn ten opzichte van de zorgverlener en de nabestaande die om inzage vraagt. Er mag geen sprake zijn van een werk- of privérelatie.
De onafhankelijke arts moet deskundig zijn om te kunnen beoordelen of sprake is van een incident dat ten onrechte niet is gemeld. Of dat er een gerechtvaardigd vermoeden is van een medische fout wat een zwaarwegend belang is voor inzage.
De behandelend arts van de overleden patiënt, die gegevens uit diens dossier ter beoordeling voorlegt aan de onafhankelijk arts, doorbreekt daarmee zijn beroepsgeheim. De onafhankelijke arts zal zelf voor zijn onafhankelijkheid en deskundigheid moeten instaan als hij ingaat op het verzoek van de verzoeker.
De behandelend arts van de overleden patiënt, die gegevens uit diens dossier ter beoordeling voorlegt aan de onafhankelijk arts, doorbreekt daarmee zijn beroepsgeheim. De onafhankelijke arts zal zelf voor zijnonafhankelijkheid en deskundigheid moeten instaan als hij ingaat op het verzoek van de verzoeker.

Inzagerecht voor ouders en voogd van een overleden kind

Als ouder(s) of voogd(en) kun je behoefte hebben aan informatie over wat er met je kind in een zorginstelling is gebeurd. Bijvoorbeeld wanneer je kind zelfmoord heeft gepleegd. Als je kind op het moment van overlijden jonger was dan 16 jaar, dan heb je als ouders of voogden in principe recht op inzage en afschrift.

Er zijn ook situaties waarin je géén inzage krijgt:

Een wilsbekwame patiënt kan vanaf de leeftijd van 12 jaar vast laten leggen wie er wel en geen inzage mag hebben in zijn medisch dossier.
Als inzage van het medisch dossier van een kind jonger dan 16 in strijd is met goed hulpverlenerschap. Bijvoorbeeld als je als ouders of voogden tijdens het leven van het kind ook al geen inzage kreeg in het medisch dossier. Of omdat de arts vermoedt dat je kind zelf geen inzage had willen geven. Het kan dan gaanom zeer privacygevoelige en persoonlijke gegevens. Denk aan psychologische informatie die het kind in vertrouwen met de zorgverlener heeft gedeeld.

Kinderen van 16 jaar en ouder

Kinderen van 16 jaar en ouder hebben dezelfde WGBO-rechten als volwassenen. Ouders of voogden van een kind van 16 jaar of ouder hebben daarom zonder toestemming géén recht op inzage in het dossier van het kind. Ook niet na overlijden. Wél als het kind wilsonbekwaam was en door de ouder werd vertegenwoordigd. Voor ouders van kinderen van 16 jaar en ouder gelden dus dezelfde voorwaarden als voor andere nabestaanden of voormalige vertegenwoordigers.