Het gesprek: Waarom op tijd praten over je levenseinde?

Misschien denk je wel eens na over je levenseinde. Of praat je er met je naasten over of iemand anders. Als je op tijd met elkaar in gesprek gaat, dan is er nog genoeg tijd, rust en energie om na te denken en door te praten over jouw wensen en behoeftes. Het vermindert eventuele angst en onzekerheid.

Ook kun je dan alle vragen bedenken die je voor je dokter hebt. Het is de taak van de dokter om je goed te informeren. Als je bijvoorbeeld een ernstige beroerte krijgt, buiten bewustzijn bent of dementie krijgt, kun je misschien niet meer goed laten weten wat je wel en niet wilt. Bespreek je wensen dus op tijd met je naasten én je dokter. Dat is belangrijk om de zorg te krijgen die past bij jouw wensen.

We raden je aan om op tijd na te denken over je vragen, wensen en verwachtingen over je levenseinde. En om hierover te praten met je naasten én je dokter. Je kunt dat het beste doen:

• als je weet dat je niet meer beter wordt
• voordat je te weinig energie hebt om hierover te spreken of niet meer zelf kunt beslissen
• als je jouw wil en wensen wilt bespreken met je dokter en wilt laten vastleggen
• als je om andere redenen met de dokter wilt spreken over je laatste levensfase

En geef deze vragen wensen en verwachtingen ook door aan de mensen die je kunnen helpen of vertegenwoordigen als dat nodig is.

Els, huisarts: ‘Sommige mensen willen niet praten over het levenseinde, maar richten zich volledig op genezing en behandeling. Maar verslechtert de situatie, dan probeer ik het toch bespreekbaar te maken en een patiënt mee te geven: nu kunt u nog rustig nadenken over wat voor u belangrijk is. Wat voor u kwaliteit van leven is. En wanneer u eventueel wilt stoppen met behandeling. Daar zijn keuzes in te maken. Hope fort the best, prepare for the worst. Ik merk dat als ik op tijd in gesprek ga, je voorkomt dat mensen achteraf zeggen: ‘had ik dit maar niet gedaan.’

Van deze handreiking is ook een versie voor dokters beschikbaar: Tijdig praten over het levenseinde.

Waarom is praten over het levenseinde soms moeilijk?

Praten over het levenseinde is niet altijd makkelijk. Als deze laatste levensfase in zicht komt, kan dit onzekerheden met zich meebrengen. Het is belangrijk om daar met jouw dokter over te spreken, ondanks eventueel verdriet, angst en zorgen. Soms duwen mensen het onderwerp weg of blijven ze genezing zoeken. Anderen vertrouwen op familie of geloof en hebben daarom geen behoefte aan een gesprek.

Ook zijn veel mensen niet gewend om te praten over de laatste levensfase. Flink zijn en ‘niet opgeven’ is voor sommige mensen de basishouding. Of het is in de omgeving niet gebruikelijk om over sterven te praten. Maar door niet te praten krijg je misschien niet de zorg die bij jou past. Dit kun je voorkomen door op tijd met de dokter te praten over je vragen, wensen en verwachtingen voor de laatste periode van je leven.

Wat als je niet met je dokter praat?

Ook als je er niet over wilt praten, zal de dokter zo goed mogelijk voor je zorgen. Maar dan kan de zorg in het laatste stuk van je leven wel anders zijn dan je eigenlijk had gewild. We raden je daarom toch aan om op tijd na te denken over je wensen, behoeften, hoop en verlangens in je laatste levensfase. En dit ook met je dokter te bespreken. Er zijn namelijk ook andere zorgverleners die je kunnen helpen in deze fase. Zoals een geestelijk verzorger, sociaal werker of een vrijwilliger. Je dokter kan met je meedenken en je zo nodig doorverwijzen.

Met welke dokter kun je het beste praten?

In deze brochure spreken we steeds over dokter. Dat kan de huisarts zijn. Maar ook een specialist in een ziekenhuis, verpleeghuis of andere instelling zoals een revalidatiecentrum, een GGZ- instelling of een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking. Voer het gesprek met de dokter met wie je het meest contact hebt. Je kunt dat gesprek zelf aanvragen. Maar de dokter kan je er ook voor uitnodigen.

Lig je in het ziekenhuis, dan heb je waarschijnlijk minder contact met je huisarts. Dan kun je het beste praten met de specialist die jou behandelt. Dat kun je ook doen als je niet bent opgenomen, maar als je regelmatig een afspraak hebt met een bepaalde specialist. Met jouw toestemming geeft de dokter jouw wensen over jouw medische behandeling door aan de andere dokters. Bijvoorbeeld als je vanuit het ziekenhuis naar huis gaat, of naar een verpleeghuis of hospice. Zorgverleners moeten de zorg op elkaar afstemmen. Daar hoort ook het op tijd doorgeven bij van je vragen, wensen en verwachtingen.

Natuurlijk is het belangrijk om ook met anderen te praten over je vragen, wensen en verwachtingen rond het laatste deel van je leven. Misschien heb je veel contact met een verpleegkundige. En wil je graag met haar of hem praten, dat kan ook. Voor het vastleggen van je wensen rondom je levenseinde in je medisch dossier is wel altijd een gesprek met je dokter nodig.

Belangrijke anderen zijn ook bijvoorbeeld familie, een vriend of buur of een geestelijk verzorger. Of iemand van je eventuele geloofsovertuiging zoals de pastoor, dominee of imam. Als zij goed weten wat je wilt, kunnen zij je in je laatste fase beter begeleiden.